คลีนรูมคืออะไร?

What is Cleanroom?

คลีนรูม (Cleanroom) หรือที่มักเรียกกันว่า “ห้องปลอดเชื้อ” หรือ “ห้องสะอาด” หมายถึง ห้องที่มีการควบคุมปริมาณอนุภาค ฝุ่นละออง และสิ่งปนเปื้อนต่างๆ ให้มีไม่เกินระดับที่กำหนดไว้ รวมไปถึงการควบคุมปัจจัยเสริมต่างๆ ได้แก่ คุณลักษณะและความเร็วของลม อุณหภูมิ แรงดัน และระดับความชื้นสัมพัทธ์ภายในห้อง เป็นต้น

ที่มาของการปนเปื้อน?

Source of contamination?

สามารถแบ่งที่มาของสิ่งปนเปื้อน ฝุ่นละออง อนุภาคขนาดเล็กต่างๆ ที่เป็นปัญหาภายใน cleanroom ได้ดังนี้

  1. แหล่งที่มาจากภายนอก (External Sources)     

ส่วนใหญ่สิ่งปนเปื้อนต่างๆ ที่มาจากภายนอกห้อง (External Sources) สามารถเล็ดรอดเข้าสู่ cleanroom ได้ทางระบบปรับอากาศ รวมถึงการแทรกซึมผ่านรอยร้าวหรือรั่วตามผนังห้อง กำแพง เพดาน และท่อลมต่างๆ

ปัญหานี้สามารถควบคุมได้โดย

 – การกรองอากาศด้วยระบบกรองชนิดพิเศษ (HEPA Filtration)

 – การควบคุมแรงดันภายในพื้นที่

 – การอุดรอยร้าวหรือรั่ว (Sealing of space penetrations)

2. แหล่งที่มาจากภายใน (Internal Sources) 

ฝุ่นละออง อนุภาคขนาดเล็ก รวมทั้งสิ่งปนเปื้อนต่างๆ (Contaminant) มักติดมากับผู้ปฏิบัติงาน ไม่ว่าจะเป็นจากเสื้อผ้าที่สวมใส่ รองเท้า เส้นผม ผิวหนัง หรือแม้กระทั่งการหายใจเองก็ตาม

ทั่วไปแล้วขนาดของฝุ่นละลอง สิ่งปนเปื้อนและอนุภาคขนาดเล็กต่างๆ จะมีขนาดเริ่มตั้งแต่ 0.001 ไปจนถึงหลายร้อยไมครอน อนุภาคที่มีขนาดใหญ่กว่า 5 ไมครอนโดยมากจะพบตามพื้นผิวต่างๆและมีโอกาสที่จะลอยในอากาศในช่วงเวลาสั้นๆ

คลีนรูมมีไว้สำหรับใคร?

Who needs cleanroom?

ความต้องการของห้องปลอดเชื้อ (ห้องคลีนรูม, ห้องสะอาด) เกิดจากปัญหาสิ่งปนเปื้อน อนุภาคขนาดเล็กและฝุ่นละอองต่างๆ ที่มาจาก ผู้ปฏิบัติงาน เครื่องจักร กระบวนการผลิตรวมทั้งอากาศภายนอก สิ่งเหล่านี้สร้างปัญหาให้กับผลิตภัณฑ์หรืองานที่กำลังทำอยู่ ส่งผลให้งานที่ได้ขาดประสิทธิภาพ

ขอบข่ายของการใช้งานห้องปลอดเชื้อ (คลีนรูม, ห้องสะอาด) มีมากมายตั้งแต่ภายในโรงพยาบาล ห้องปฏิบัติการ โรงงานอุตสาหกรรมอาหารและยา รวมไปถึงโรงงานผลิตอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ ดังนี้

Industry Product
Electronics

Computers, TV-tubes, flat screens
Semiconductor Production of integrated circuits
Micromechanics Gyroscopes, compact disc players, bearings
Optics

Lenses, photographic film, laser equipment
Biotechnology Antibiotic production, genetic engineering
Pharmacy Sterile pharmaceuticals, sterile disposables
Medical Devices

Heart Valves, cardiac by-pass systems
Food and Drink

Brewery production, unsterilized food and drink
Aerospace

Manufacturing and assembling of aerospace electronics

 

ประเภทของคลีนรูม

Types of Cleanrooms

เราสามารถแบ่งห้องปลอดเชื้อ (คลีนรูม, ห้องสะอาด) ออกเป็น 2 ประเภท ตามลักษณะการไหลเวียนของอากาศภายในห้อง ดังนี้

1. Unidirectional Flow Cleanroom

มีลักษณะการเคลื่อนของอากาศภายในห้องเป็นแบบ “Laminar Flow” เหมาะสำหรับงานที่ต้องการความสะอาดและการป้องกัน Cross Contamination เป็นพิเศษ

 

2. Non-Unidirectional Flow Cleanroom

มีลักษณะการเคลื่อนที่ของอากาศภายในห้องเป็นแบบ “Turbulent Flow” ซึ่งมีการไหลเวียนเป็นระเบียบน้อยกว่าแบบ Unidirectional Flow Cleanroom

 

 

มาตรฐานคลีนรูม

Cleanroom Standard

มาตรฐาน Federal Standard 209 E (FED-209E) ถูกกำหนดเพื่อเป็นแนวทางสำหรับผู้ประกอบการและผู้ใช้งานห้องโดยแบ่งออกเป็น 6 ระดับ (Class) ตามระดับความสะอาด

ปัจจุบันถูกแทนที่ด้วยมาตรฐานสากล ISO 14611 ซึ่งใช้หน่วยในการวัดเป็นแบบเมททริก (metric) แทน และมีการเรียกชื่อระดับความสะอาดแบบใหม่ ดังตารางข้างล่างนี้